Nghị định 155/2018/NĐ-CP được Chính phủ ban hành ngày 12/11/2018, nhằm sửa đổi và bổ sung các quy định về điều kiện đầu tư kinh doanh thuộc phạm vi quản lý của Bộ Y tế. Đây là một văn bản pháp lý quan trọng trong lĩnh vực an toàn vệ sinh thực phẩm, đặt nền tảng cho việc bảo đảm chất lượng thực phẩm và sức khỏe cộng đồng.
Nghị định 155 năm 2018 về an toàn thực phẩm này liên quan chặt chẽ đến Luật An toàn thực phẩm 2010 và các nghị định khác như Nghị định 15/2018/NĐ-CP (quy định chi tiết Luật ATTP) và Nghị định 115/2018/NĐ-CP (quy định xử phạt vi phạm hành chính về ATTP). Bài viết sau sẽ trình bày những nội dung chính của NĐ 155/2018 về an toàn thực phẩm, các cơ quan liên quan, cũng như quy định xử phạt để giúp doanh nghiệp sản xuất thực phẩm và người tiêu dùng hiểu rõ hơn về hệ thống quản lý an toàn thực phẩm hiện hành.
Nghị định 155 năm 2018 về an toàn thực phẩm, điều kiện đảm bảo an toàn
Một trong những nội dung trọng tâm của Nghị định 155 năm 2018 về an toàn thực phẩm là quy định chi tiết các điều kiện bảo đảm an toàn thực phẩm đối với cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm và dịch vụ ăn uống. Nghị định yêu cầu các cơ sở phải tuân thủ nghiêm ngặt tiêu chuẩn vệ sinh và điều kiện cơ sở vật chất theo Luật An toàn thực phẩm, bao gồm:
- Cơ sở vật chất và vệ sinh: Khu vực sản xuất, kinh doanh và kho chứa phải khô ráo, tường và nền nhà không thấm nước, không ẩm mốc; có biện pháp ngăn ngừa côn trùng và động vật gây hại, không để các hóa chất độc hại lẫn vào khu vực thực phẩm. Dụng cụ, thiết bị tiếp xúc trực tiếp với thực phẩm phải dễ vệ sinh, không gây thôi nhiễm chất độc hại sang thực phẩm.
- Nhân sự: Người trực tiếp sản xuất, chế biến thực phẩm bắt buộc được tập huấn kiến thức về an toàn thực phẩm và phải có xác nhận của chủ cơ sở về sức khỏe, bảo đảm không mắc các bệnh truyền nhiễm (như tả, lỵ, thương hàn, viêm gan A, E, lao phổi, v.v.) khi đang tham gia sản xuất, kinh doanh thực phẩm.
- Cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống: Nhà hàng, bếp ăn, quán ăn phải tuân thủ các quy định tại Luật ATTP và thực hiện “kiểm thực ba bước” (kiểm tra nguyên liệu đầu vào, kiểm tra quá trình chế biến, kiểm tra trước khi ăn) cũng như lưu mẫu thức ăn theo hướng dẫn của Bộ Y tế. Thực phẩm phải được bảo quản vệ sinh, tránh nhiễm bẩn trong quá trình vận chuyển, bán hàng.
Những yêu cầu trên nhằm đảm bảo mọi khâu từ sản xuất đến tiêu thụ đều tuân thủ tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm, qua đó ngăn ngừa nguy cơ mất an toàn thực phẩm và bảo vệ người tiêu dùng. Doanh nghiệp cần nắm rõ các quy định này để thiết kế nhà xưởng, quy trình sản xuất phù hợp và đào tạo nhân viên bài bản về vệ sinh, kiểm tra thực phẩm định kỳ.
Thủ tục và thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện ATTP
Nghị định 155/2018 đã làm rõ thủ tục và thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm (GCN ATTP) cho các doanh nghiệp. Theo quy định, mọi cơ sở sản xuất kinh doanh thực phẩm (không thuộc diện được miễn) phải có GCN ATTP do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp.
Bộ Y tế là cơ quan chủ quản, nhưng có thể phân cấp hoặc ủy quyền cho các cơ quan địa phương cấp giấy chứng nhận đối với các cơ sở trên địa bàn. Chẳng hạn, tại TP. Hồ Chí Minh, Sở An toàn Thực phẩm TP.HCM (trực thuộc UBND TP) hiện đảm nhiệm việc thẩm định và cấp giấy chứng nhận ATTP cho các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố.
Cụ thể, hồ sơ và thủ tục xin cấp GCN ATTP được quy định như sau:
- Thẩm quyền cấp phép: Bộ Y tế trực tiếp cấp hoặc ủy quyền cho cơ quan được chỉ định (ví dụ Sở Y tế hoặc Sở ATTP tỉnh/thành phố) cấp GCN ATTP cho các cơ sở thuộc phạm vi quản lý của Bộ Y tế. Tại TP.HCM, Sở ATTP là đơn vị đầu mối thực hiện chức năng này từ năm 2024.
- Thành phần hồ sơ: Doanh nghiệp cần chuẩn bị Đơn đề nghị cấp Giấy chứng nhận theo mẫu quy định (Mẫu số 01, Phụ lục I của NĐ 155/2018); bản sao Giấy đăng ký kinh doanh hoặc đăng ký doanh nghiệp (có xác nhận của cơ sở) phù hợp với ngành thực phẩm kinh doanh; và danh sách nhân viên đã được tập huấn kiến thức ATTP có xác nhận của chủ cơ sở. Ngoài ra, doanh nghiệp cần đảm bảo cơ sở của mình đã đáp ứng đầy đủ các điều kiện vệ sinh an toàn như quy định (sẽ được thẩm định thực tế trước khi cấp phép).
- Quy trình xử lý: Cơ quan chức năng tiếp nhận hồ sơ, thẩm định tính hợp lệ và tiến hành kiểm tra thực tế tại cơ sở. Nếu đạt yêu cầu, Giấy chứng nhận ATTP sẽ được cấp. (Hiện nay, nhiều địa phương triển khai dịch vụ công trực tuyến giúp nộp hồ sơ thuận tiện hơn).
Điều đáng chú ý là một số trường hợp được miễn giấy chứng nhận ATTP theo Nghị định 15/2018. Các cơ sở sản xuất kinh doanh thực phẩm nhỏ lẻ, sản xuất ban đầu nhỏ, kinh doanh thức ăn đường phố, kinh doanh thực phẩm bao gói sẵn không có địa điểm cố định, v.v. không bắt buộc phải xin GCN ATTP.
Tuy nhiên, những cơ sở này vẫn phải tuân thủ đầy đủ các yêu cầu về vệ sinh và sẽ bị kiểm tra định kỳ bởi cơ quan chức năng. Do đó, dù không cần giấy phép, họ vẫn phải duy trì điều kiện vệ sinh để bảo đảm an toàn cho người tiêu dùng.
Cơ quan quản lý thực phẩm và tổ chức liên quan
Công tác quản lý an toàn thực phẩm ở Việt Nam có sự phối hợp của nhiều cơ quan. Bộ Y tế (thông qua Cục An toàn thực phẩm) là đầu mối chính, chịu trách nhiệm xây dựng quy định và quản lý chung về ATTP. Ngoài ra, Bộ Nông nghiệp & PTNT và Bộ Công Thương cũng được phân công quản lý ATTP trong các lĩnh vực thuộc ngành mình (theo danh mục sản phẩm được phân công tại Nghị định 15/2018/NĐ-CP).
Nghị định 155/2018 đã điều chỉnh, làm rõ hơn việc phân công trách nhiệm quản lý giữa các bộ, ngành để tránh chồng chéo, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tuân thủ quy định. Việc phối hợp liên ngành giúp kiểm soát ATTP hiệu quả từ khâu sản xuất nguyên liệu đến chế biến, lưu thông trên thị trường.
Tại địa phương, chính quyền các tỉnh thành lập các đơn vị chuyên trách về ATTP. Tiêu biểu, TP. Hồ Chí Minh đã tiên phong thành lập Sở An toàn Thực phẩm TP.HCM – Sở ATTP đầu tiên trên cả nước, trên cơ sở nâng cấp Ban Quản lý An toàn thực phẩm thí điểm trước đó. Sở ATTP TP.HCM có chức năng tham mưu và tổ chức thực thi pháp luật về ATTP tại địa bàn thành phố, bao gồm cấp phép, thanh tra kiểm tra các cơ sở thực phẩm, xử lý vi phạm và tuyên truyền kiến thức ATTP cho cộng đồng.
Việc ra đời Sở ATTP chuyên trách cho thấy tầm quan trọng của an toàn thực phẩm và quyết tâm của địa phương trong quản lý lĩnh vực này một cách chuyên nghiệp, hiệu quả.
Bên cạnh cơ quan quản lý nhà nước, sự tham gia của các tổ chức tư vấn và doanh nghiệp dịch vụ hỗ trợ về ATTP cũng rất quan trọng, nhất là đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Các đơn vị tư vấn giàu kinh nghiệm có thể giúp doanh nghiệp hiểu rõ quy định pháp luật, chuẩn bị hồ sơ, xây dựng hệ thống đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm đáp ứng yêu cầu của cơ quan chức năng.
Chẳng hạn, Công ty TNHH Tiêu Chuẩn Chất Lượng Việt Nam (thành lập năm 2008) là một đơn vị uy tín trong lĩnh vực tư vấn ATTP. Công ty này vận hành chuyên trang ATVSTP.ORG.VN – nơi cung cấp thông tin, hướng dẫn thủ tục giấy tờ về an toàn vệ sinh thực phẩm và kiểm định chất lượng thực phẩm tại TP.HCM cũng như các tỉnh thành khác, cập nhật các quy định mới nhất về ATTP cho doanh nghiệp và người dân.
Với khẩu hiệu “Đồng hành cùng Doanh nghiệp đảm bảo An toàn Thực phẩm”, tổ chức tư vấn như Tiêu Chuẩn Chất Lượng Việt Nam hỗ trợ doanh nghiệp từ khâu chuẩn bị hồ sơ, đánh giá cơ sở, đến đại diện làm việc với cơ quan nhà nước để xin giấy phép một cách nhanh chóng. Nhờ sự hỗ trợ của đội ngũ chuyên môn, doanh nghiệp có thể tiết kiệm thời gian, đảm bảo tuân thủ đúng quy trình pháp lý và nâng cao hiệu quả quản lý chất lượng thực phẩm.
Xử phạt vi phạm hành chính về an toàn thực phẩm
Cùng với việc tuân thủ các điều kiện ATTP, doanh nghiệp cần lưu ý các quy định xử phạt an toàn thực phẩm để tránh những hậu quả pháp lý nghiêm trọng. Nghị định 115/2018/NĐ-CP (sửa đổi bổ sung bởi NĐ 124/2021/NĐ-CP) quy định chi tiết về hành vi vi phạm và mức xử phạt trong lĩnh vực ATTP. Theo đó, vi phạm về an toàn thực phẩm chủ yếu bị xử phạt hành chính bằng tiền.
Mức phạt tiền tối đa cho mỗi hành vi vi phạm có thể lên đến 100 triệu đồng đối với cá nhân và 200 triệu đồng đối với tổ chức. Các vi phạm phổ biến có thể bao gồm: không đảm bảo điều kiện vệ sinh cơ sở, sản xuất kinh doanh thực phẩm không phép, sử dụng nguyên liệu không an toàn, vi phạm về nhãn mác, quảng cáo thực phẩm sai quy định, v.v.
Ngoài phạt tiền, cơ sở vi phạm còn có thể chịu các hình thức xử phạt bổ sung như tước quyền sử dụng Giấy chứng nhận ATTP từ 1 đến 6 tháng, đình chỉ hoạt động sản xuất kinh doanh từ 1 đến 12 tháng, thu hồi hoặc tiêu hủy sản phẩm không an toàn, buộc cải chính thông tin sai lệch,… tùy theo mức độ vi phạm.
Những chế tài nghiêm khắc này nhắc nhở doanh nghiệp phải đề cao trách nhiệm trong việc bảo đảm an toàn, vệ sinh thực phẩm. Đồng thời, người tiêu dùng cũng cần biết quyền lợi của mình và vai trò của cơ quan quản lý trong việc xử lý vi phạm ATTP để kịp thời phản ánh khi phát hiện cơ sở không tuân thủ.
Kết luận
An toàn thực phẩm vừa là yêu cầu pháp lý bắt buộc, vừa là yếu tố then chốt để xây dựng niềm tin của khách hàng và uy tín cho doanh nghiệp trong lĩnh vực thực phẩm. Việc nắm vững Nghị định 155/2018 về an toàn thực phẩm và các văn bản liên quan giúp doanh nghiệp chủ động tuân thủ các tiêu chuẩn vệ sinh, tránh rủi ro bị phạt và đảm bảo chất lượng thực phẩm cung cấp ra thị trường.
Từ phía cơ quan quản lý, NĐ 155/2018 và hệ thống luật ATTP thể hiện sự minh bạch, chặt chẽ trong quản lý nhà nước, nâng cao chuyên môn và hiệu quả kiểm soát thực phẩm, qua đó bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Sự phối hợp giữa nhà nước, doanh nghiệp và các đơn vị tư vấn chuyên nghiệp sẽ tạo nên một môi trường sản xuất kinh doanh thực phẩm an toàn, bền vững.
Với kinh nghiệm và hiểu biết chuyên sâu về pháp luật ATTP, mỗi doanh nghiệp có thể xem việc tuân thủ các quy định này như một đầu tư cho chất lượng và uy tín thương hiệu. Người tiêu dùng cũng nên ưu tiên lựa chọn những sản phẩm từ các cơ sở đã được chứng nhận an toàn, có nguồn gốc rõ ràng, qua đó góp phần thúc đẩy các doanh nghiệp vận hành theo hướng an toàn – chất lượng – minh bạch.
An toàn thực phẩm là trách nhiệm của tất cả các bên liên quan, và tuân thủ nghiêm túc Nghị định 155/2018 cùng các quy định pháp luật sẽ đảm bảo thực phẩm trên thị trường luôn đạt chuẩn, góp phần nâng cao sức khỏe cho toàn xã hội.